De Duinkerkenbrug, een wegbrug in de stad Groningen over het Winschoterdiep. Auteur: Wutsje, 3 augustus 2009. Licentie: Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported licentie.

 

Het Winschoterdiep
Het Winschoterdiep loopt van Groningen, vanaf de aansluiting op het Eemskanaal, naar Winschoten waar het zich splitst in de Rensel, het laatste stukje naar Winschoten, en de aansluiting op de Pekel A. Het Winschoterdiep vormt de voortzetting van het Schuitendiep dat rond 1400 vanuit Groningen naar Foxhol is gegraven. De huidige lengte bedraagt 35,5km.

 

Het Schuitendiep

Het Schuitendiep is ook een straatnaam in de stad Groningen. Het diep is rond 1400 gegraven en heeft oorspronkelijk deel uitgemaakt van een afsnijding van de Hunze tussen Roodehaan en een punt ter hoogte van de Borgwal/Cortinghlaan in De Hoogte. Naar het zuiden heeft het de verbinding gevormd met de Zuidlaarder venen en later - onder de naam Winschoterdiep - via Sappemeer met het Oldambt. Winschoten wordt bereikt in 1637. Het diep heeft in de Middeleeuwen langs de toenmalige buitenste verdedigingsgracht (gegraven plm. 1260) gelopen. Het noordelijk deel van de afsnijding heeft buiten de stad via het Selwerderdiepje gelopen. Het zuidelijk deel van het Schuitendiep, voorbij de Steentilbrug, is na 1632 Winschoterdiep (nu Oude Winschoterdiep) gaan heten.

 

Uit 1523 dateert een volwaardige verbinding langs de uitgediepte noordelijke stadsgracht met het Reitdiep en de A. Van plm. 1630 - 1884 is het Schuitendiep verbonden geweest met het Damsterdiep; van 1630 - 1880 ook met het Kattendiep/Zuiderdiep. Over het Kattendiep heeft de Kattenbrug gelegen. Ten slotte is er, bij de huidige Stadsschouwburg eind 16e/begin 17e eeuw nog een verbinding met de gracht rond de Schuitenschuiversschans geweest, die weer heeft uitgemond in het Damsterdiep (bij de Loppersumergang).

 

De straatnaam Schuitendiep blijft beperkt tot het deel tussen Sint Jansbrug en de Steentilbrug; ter hoogte van nr. 6 de vroegere Oliekoekengang; bij nrs 20 - 30 de sinds lang niet meer herkenbare Verversgang, die desondanks nog tot in de 21e eeuw op stadsplattegronden wordt genoemd. De andere gangen aan het Schuitendiep o.z. zijn: Mussengang (30), Smakkersgang (48), Hopmansgang (62), Brouwersgang (72), Kleine Gang (86) en Grote Gang (88).

 

De Oude Winschoterdiep met woonboten bij avond. Foto: 21 januari 2016. Auteur: Hardscarf. Licentie: Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0 International licentie.

 

Eerste tracé Winschotendiep
Als eerste tracé van het Winschoterdiep wordt in de periode 1618 tot en met 1628 het gedeelte van Foxhol tot Zuidbroek aangelegd als onderdeel van de vervening. Dit kanaal krijgt aanvankelijk nog de naam Schuitendiep (zie boven). Van 1634 tot 1636 is dit in westelijke richting verlengd tot de Hunze en in oostelijke richting tot Winschoten en de Pekel A. Dit gedeelte heeft aanvankelijk het Heerendiep [1] geheten.

 

Verbreding van het kanaal

Het tracé van het kanaal is in de loop van de tijd verschillende malen aangepast. Het meest ingrijpend is de reconstructie en verbreding van het Winschoterdiep in de jaren vijftig van de twintigste eeuw geweest. Het kanaal eindigt eerst in de Oosterhaven van Groningen, op het verlengde van het huidige Schuitendiep. Nu eindigt het ongeveer anderhalve kilometer oostwaarts bij de handelshavens van de stad, in het verlengde van het Van Starkenborghkanaal. De voormalige westelijke tak wordt nu het Oude Winschoterdiep genoemd. Het industrieterrein ernaast heeft dezelfde naam gekregen.

 

Het Oude Winschoterdiep in de stad Groningen, gezien vanuit het noorden. Foto: 21 april 2009, auteur: Wutsje. Licentie: Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported licentie.

 

Het tracé door Hoogezand-Sappemeer is eveneens veranderd. Eerst heeft het dwars door de bebouwde kom (Meint Veningastraat, Hoofdstraat, Noorderstraat) gelopen. De meeste delen zijn gedempt. Alleen van Foxhol naar Martenshoek en ten oosten van Sappemeer zijn nog twee doodlopende stukken van het kanaal overgebleven. Het tracé tussen de dorpen Scheemda en Eexta is naar het zuiden verlegd, terwijl het verdere verloop langs Heiligerlee en via de Venne in Winschoten in de richting van de Rensel is komen te vervallen.


Hoewel de Stad Groningen het voor het zeggen heeft gehad in het Oldambt ontbreekt een goede verbindingsweg. De aanleg van het Herendiep voor rekening van de stadskas moet daar verandering in brengen. In 1628 kan er een reguliere trekschuitdienst tussen Groningen en Zuidbroek worden opgezet. Het Herendiep bereikt in 1632 Winschoten. Het Herendiep is eeuwenlang de levensader geweest van het Oldambt. Het bevordert in die tijd het transport en stimuleert de bedrijvigheid. Sinds 1840 voert het Herendiep de naam Winschoterdiep.

Te water laten bij Ferus Smit aan het Winschoterdiep. Bron: Ferussmit.com.

 

Het kanaal van nu
Het kanaal is tegenwoordig 35,5 kilometer lang en geschikt voor schepen tot 1350 ton. Het heeft 21 bruggen, twee schutsluizen en een keersluis. Dat zijn een schutsluis van 85 m bij Zuidbroek met een keersluis van 12 m, beide bij de uitmonding van het A.G. Wildervanckkanaal en de Eextersluis van 100 m bij Scheemda.

 

Het Winschoterdiep bij Zuidbroek. Foto: Michiel Verbeek, 1 september 2012. Eigen werk. Licentie: Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported licentie.

 

Over het Winschoterdiep heeft de Nederlandse dichter Drs. P een gelijknamig liedje geschreven betreffende een jongedame die ziek wordt en uiteindelijk overlijdt (‘ontsliep’) als gevolg van een romantische escapade langs het koude Winschoterdiep.

 

De Arklow Arrow wordt te water gelaten middel de dwarshelling bij Ferus Smit. Bron: Ferussmit.com.

 

De Arklow Arrow

In het verleden zijn er erg veel scheepsbouwers aan het Winschoterdiep tussen Hoogezand en Stad. Daarvan zijn vele ter ziele gegaan, maar nog steeds worden er enorme schepen gebouwd in en langs het kanaal op tientallen kilometers van de zee, zoals de Arklow Arrow, die vandaar het ruime sop heeft gekozen.


Voordat het zeeschip, 120 meter lang en vijftien breed, echter bij het ruime sop is, moet die eerst een behoorlijke tour afleggen. Die begint vanochtend om 7:00 uur in het Winschoterdiep ter hoogte van Foxhol. Vanaf daar wordt koers gezet richting Stad. Op zich eenvoudig en constant rechtdoor, maar de smalle bruggen op de route maken het behoorlijk uitdagend.



Passen en meten voor zeeschip

Doordat het varen door nauwe bruggen behoorlijk wat stuurmanskunsten vergt, duurt het wel even voordat het schip in Stad is. Zo rond 11:30, dik vier uur na vertrek in Foxhol, vaart de Arklow Arrow door de Sontbrug. Dat is overigens een wat later dan gepland. De Sontbrug kan niet eerder open door een defect in de slagbomen.
Inmiddels heeft de enorme schuit Stad weer verlaten. Via het Eemskanaal zet hij koers naar Delfzijl om daar de Waddenzee te gaan.

 

Het Winschoterdiep met een coaster bij een dwarshelling. Foto: 5 september 2005. Het schip heeft een lengte van 110 meter en een straal van 14 meter. Naam van het schip Vlieland, Harlingen. Uitgebracht onder de GNU Free Documentation License.

 

 

Maximaal toegelaten scheepsmaten [2]

Van km 0 tot km 12,5
Lengte: 86 meter
Breedte: 9,60 meter
Diepgang: 2,90 meter
Hoogte: geen beperkingen

 

Ontheffingsruimte
Lengte: tot 110,5 meter
Breedte: tot 11,50 meter
Hoogte: bij bovenmaats maximaal 6,80 meter

 

Scheepswerf Ferus Smit is de naam van het bedrijf dat in 1910 is opgericht door H.A. Smit en zijn broer A.M. Smit. Het bedrijf ontwerpt, ontwikkelt en bouwt zeeschepen Het bedrijf heeft twee vestigingen, een in Westerbroek, aan he Winschoterdiep en een in Leer, Duitsland. Bij het bedrijf zijn ruim 160 mensen werkzaam. Bron: Ferussmit.com.

 


Van km 12,5 tot km 22,4 (afslag AGW-kanaal) [2]
Lengte: 86 meter
Breedte: 9,60 meter
Diepgang: 2,90 meter
Hoogte: geen beperkingen

 

Ontheffingsruimte [2]
Lengte: tot 110,5 meter
Breedte: tot 11,50 meter
Hoogte: bij bovenmaats maximaal 6,80 meter
Diepgang: bij bovenmaats maximaal 2,75 meter


Van km 22,4 tot km 35,4 (aansluiting Rensel) [2]
Lengte: 86 meter
Breedte: 9,60 meter
Diepgang: 2,90 meter
Hoogte: geen beperkingen

 

Ontheffingsruimte [2]
Lengte: tot 90 meter
Breedte: tot 9,60 meter
Hoogte: bij bovenmaats maximaal 6,80 meter
Diepgang: bij bovenmaats normaal maximaal 2,90 meter , nu tijdelijk 2,80 meter

 

De Gideonbrug over het Winschoterdiep in de stad Groningen. Over de brug lopen de Bornholmstaat en de Europaweg. Auteur/bron: Wutsje, 22 juli 2013. Licentie: Dit bestand is gelicenseerd onder de Creative Commons-licentie Naamsvermelding-Gelijk delen 3.0 Unported.

 

Bruggen en doorvaarthoogten [2]

Sontbrug              
Hoogte (gesloten): 3,80 meter + KP
Breedte: 18 meter

 

De bruggen over het Winschoterdiep [2]

Euvelgunnerbruggen [2]    
Lage bruggen: hoogte (gesloten) 1 meter + KP. Breedte: 16 meter
Hoge bruggen: Hoogte (gesloten): 6,80 meter. Breedte: 16 meter.

Gideonbrug [2]      
Hoogte (gesloten): 7,40 meter +KP
Breedte: 16 meter

Duinkerkenbrug, Waterhuizerbrug, Westerbroeksterbrug, Rengersbrug [2]
Hoogte (gesloten): 1 meter +KP
Breedte: 16 meter

Zwedenbrug, Knijpsbrug, Slochterbrug, Noordbroeksterbrug, Zuidbroeksterbrug [2]        
Hoogte (gesloten): 1 meter +KP
Breedte: 12 meter

Brug N33 Zuidbroek [2]     
Hoogte (gesloten): 3,93 meter +KP
Breedte: 12 meter

Eexterbrug, Graaf Adolfbrug, Kloosterbrug en Beertsterbrug [2]    
Hoogte (gesloten): 1 meter + KP
Breedte: 12 meter

 

Winschoterdiep met de Bonte Brug gezien vanuit de stad (Jan Bulthuis, eind 18e eeuw). Auteur: Jan Bulthuis (1750-1801). Vervaardigd tussen 1770 en 1801. Bron: Groninger Museum. Licentie: Publieke Domein.

 

 

 

Noten, bronnen en referenties:

Noten, bronnen en referenties:

1. mr. C.C. Geertsema, De zeeweringen, waterschappen en polders in de provincie Groningen, Groningen (1910), blz. 370.
2. Provincie Groningen.

3. Ferussmit.com

 

Deze pagina maakt deel uit van www.nazatendevries.nl. Aan bovenstaande tekst is de uiterste zorgvuldigheid besteed. Desondanks kunnen er best fouten voorkomen. Constateer je fouten en/of heb je vragen, correcties, aanvullingen......... geef die dan even aan mij door via mijn E-mail adres (zie rode balk boven). Wij hebben ons uiterste best gedaan om de auteurs van teksten/citaten en copyrightbepalingen van afbeeldingen te achterhalen. Mocht je rechthebbende zijn en hierover vragen of opmerkingen hebben, neem dan contact op via e-mail. Lees ook de 'Disclaimer' en 'Privacy' voor méér informatie en laat ook eens een bericht achter in het Gastenboek, dan weet ik waarvoor ik het doe.

Hoogeveen, 10 juni 2021.
Revisie: 19 juli 2024.
Samenstelling: © Harm Hillinga.
Menu Artikelen.
Terug naar de HomePage.
Top